Ensemble Stargaze: muzikale uitvinders

Interview met dirigent en oprichter André de Ridder

26 maart 2024
door René van Peer

Dankzij het Muziekgebouw Productiehuis vindt ensemble Stargaze in seizoen 2024-2025 onderdak in het Muziekgebouw. Een vaste thuisbasis voor dit internationale collectief dat het zijn missie heeft gemaakt om hedendaagse en popmuziek bij elkaar te brengen. Wat maakt het ensemble zo bijzonder en wat kan het publiek verwachten? 

Stargaze werd ruim 10 jaar geleden opgericht, toen de Duitse dirigent André de Ridder op zoek was naar een andere, flexibele manier om met muziek bezig te zijn. Begonnen als denktank, kristalliseerde het gezelschap uit tot een min of meer vast ensemble van internationale muzikanten, waarvan er veel in Nederland wonen.

Hoe zou je het ensemble omschrijven?
Stargaze is een collectief waarin de musici nauw samenwerken. We hebben een gezamenlijk doel voor ogen. We werken met uiteenlopende musici: met singer-songwriters, bespelers van elektronische instrumenten en hedendaagse componisten. We improviseren en musiceren zonder partituur, maar bewerken ook muziek voor speciale concerten. Soms maken we collectieve arrangementen. Wat dat betreft werken we als een band, maar dan in de hedendaagse klassieke muziek. We zijn altijd op zoek naar nieuwe ideeën, nieuwe projecten, iets wat alleen mogelijk is dankzij de samenstelling van de groep en de muzikanten die we ontmoeten. We hebben zo’n helder inzicht ontwikkeld hoe Stargaze zou moeten klinken, dat het een tweede natuur is geworden. Projecten ontstaan uit collectieve samenwerkingen, wat ongebruikelijk is voor orkesten. We werken ook met kunstenaars uit andere disciplines, maar de muziek blijft het uitgangspunt.


^{Stargaze (foto Reiner Pfisterer)}

Stargaze geeft komend seizoen drie concerten in het Muziekgebouw. Is daar al iets meer over te vertellen?
De programma’s van de eerste twee concerten zijn rond en geven een duidelijke indruk van wat we doen en wie we zijn. Song of the Earth op 18 september is een project rond componist David Longstreth, lid van de fantastische indierockgroep Dirty Projectors. Deze zomer komt het album uit op Nonesuch, vlak voor het concert in Amsterdam. In de oorspronkelijke versie brachten we dit project in Londen, Helsinki, Dublin en Hamburg. De muziek is de laatste tijd behoorlijk veranderd, dus het concert in Amsterdam is bijna een nieuwe première. Song of the Earth is geïnspireerd op de liederencyclus van Mahler. Het bestaat uit zes nieuwe liederen, afwisselend voor mannen- en vrouwenstemmen, zoals in Mahlers compositie, waar het muzikaal overigens niets mee van doen heeft.

^{David Longstreth (foto Jason Frank Rothburg)}

Op 29 januari brengen we een project rond het roemruchte Smile-album dat Brian Wilson van de Beach Boys indertijd niet voltooide. Van de opnamen bestaan slechts fragmenten. Componisten Aart Strootman en Morris Kliphuis hebben met dit materiaal een eigen versie gemaakt voor een klassiek instrumentaal ensemble. We combineren het met Stop und Start van de Duitse componist Karlheinz Stockhausen. Het is geschreven voor zes synthesizers, die elk corresponderen met een akoestisch instrument. We hebben er onze visie op losgelaten, met dank aan de vrijheid in de partituur. Het is een caleidoscopische belevenis met Brian Wilson, Stockhausen, Stargaze, Aart Strootman en Morris Kliphuis als ingrediënten. Toch wordt het een samenhangend geheel, met groovy elementen en experimentele klanken.

Over de derde show kan ik nog niets kwijt, behalve dat het een compleet nieuw project wordt met een singer-songwriter. Ik kan nog geen naam noemen, maar het wordt heel spannend voor alle betrokkenen.

Wat denk je dat je dankzij de samenwerking met het Muziekgebouw Productiehuis kunt doen wat je anders niet zou kunnen doen?
Op dit moment staan we aan het begin van een nieuwe fase. We hebben altijd internationaal gewerkt en komen in verschillende landen bij elkaar om met muzikanten uit verschillende landen voor projecten te repeteren. Nu krijgen we een vaste basis, van waaruit we dingen ontwikkelen en waar we regelmatiger kunnen samenkomen. We zullen niet per se altijd repeteren voor een première of een concert, maar ook muziek en ideeën uitwerken als in een soort workshop. Dat is altijd onze manier van werken geweest, maar nu kunnen we dat op één plek doen. Het ensemble zal nog democratischer worden, omdat ik meer op afstand ga opereren. Ik ben lange tijd verantwoordelijk geweest voor de artistieke impulsen. In deze workshops kunnen de musici nu zelf creatieve impulsen geven en zo projecten ontwikkelen vanuit Stargaze. De leden krijgen dus de kans om onafhankelijker te worden van mij als artistiek boegbeeld.

Wat betekent dat voor jouw rol in Stargaze? Zal die veranderen?
Ik begeleid dit proces door iedereen aan te moedigen om meer betrokken te raken bij de creatieve kanten van het ensemble. Ik hoef niet bij alle projecten rechtstreeks betrokken te zijn, al wil ik er wel een oog op houden en meedenken. De musici ontwikkelen de projecten zelf en gaan ermee op tournee. Ik zal wel blijven dirigeren, maar lang niet altijd. Er zijn altijd projecten geweest waarin leden van Stargaze tegelijkertijd speelden en dirigeerden. Romain Bly en onze gitarist Aart Strootman hebben dat gedaan. Het zal vaker gaan gebeuren.

^{Stargaze (foto Marco Borggreve)}

Welke rol speelt het Muziekgebouw Productiehuis daarin?
Het Muziekgebouw zal veel meer zijn dan alleen een ruimte om onze projecten uit te voeren. We zullen deze tijd en ruimte ook gebruiken om verder out of the box te denken, om radicaler te denken, om de grenzen van muziekgenres te verkennen en te slechten, om als creatieve muzikanten uitvinders te worden. Het Muziekgebouw Productiehuis heeft ons geen verplichting opgelegd wat we moeten doen of bereiken. Dat is een prachtige, genereuze kans, maar ook een uitdaging. Artistieke organisaties zouden dit vaker moeten doen, omdat je anders vastzit in een mechanisme van kortetermijnplanning, waardoor je blijft herhalen waar je al jaren mee bezig bent. Dat leidt vrijwel onvermijdelijk tot stilstand, een stagnatie in ontwikkeling en groei. Ik vermoed dat het Muziekgebouw dit in gedachten had toen ze het Productiehuis startten.

Concerten

Ontdek seizoen 24-25