In Fis

Het Muziekgebouw als instrument
- een kunstwerk van Paulien Barbas

Zodra je het weet, hoor je het en kun je niet anders dan even stilstaan. Een brug die zich laat beluisteren, een draaideur die een toon aanzet, een stukje van de trapleuning dat suist als een hand eroverheen glijdt. Als bezoeker ontdek je In Fis terwijl je afdaalt in het gebouw.

Op verzoek van het Muziekgebouw bedacht kunstenaar Paulien Barbas een werk voor de publieksruimte. Het werden vijf bijzondere ingrepen in en om het gebouw. Barbas werkte tijdens het proces samen met musici en hout- en metaalbewerkers: een ontdekkingstocht in geluid en architectuur. Door kleine elementen te veranderen en te benadrukken worden geluiden hoorbaar waar we in het dagelijks leven zonder nadenken aan voorbijgaan. In toonladder Fis. Want dat is de gemene deler van de verschillende ingrepen.

Samen vormen de interventies een eigen verhaal. Het verhaal van de geluiden die er altijd al zijn. Door die te versterken horen we onszelf in de grote ruimte. We worden onderdeel van de ruimte. Het werkt allemaal als een oefening voor dat wat komen gaat als de deuren van de zaal opengaan.

Zou je luisteren

Brug

Leg je ellebogen op de brugleuning, sluit met je handpalmen je oren af en beluister de brug terwijl die door voetstappen van bezoekers in beweging komt. Door de voetstappen trilt de brug als een snaar, in drie dominantie frequenties. Deze zijn zó laag dat ze niet hoorbaar zijn. Elk van deze drie frequenties heeft haar eigen ‘stem’ gekregen, een hogere toon waarvan de amplitude gemodelleerd wordt met de aanwezige lage frequentie. Het geheel wordt hoorbaar via de holle leuning, je arm en je oor.

Draaideur

Gelijk als je het gebouw binnenkomt hoor je een toon. Bovenop de draaideur staat een glazen klankschaal. De schaal is verbonden met de as van de deur en draait mee als de deur in beweging komt. Het object wordt aangestreken door een strijkstok die de schaal langzaam maar zeker bij elke opeenvolgende wenteling luider doet klinken.

Leuning

Bij de afdaling van de grote trap kun je de houten leuning vasthouden als steun. Ergens in het midden wordt het hout onderbroken door een stuk holle leuning van roestvrij staal. Het staal is ruw geslepen en begint zacht te suizen wanneer je hand er vanaf het hout overheen glijdt.

Trappen

Wanneer je de trap af- of oploopt hoor je op een paar plekken je voetstap versterkt. Op vijf verschillende treden, van de grote trap én van de trap naar de Grote Zaal, liggen klinkende houten planken. De planken liggen elk op twee knooppunten. Eronder is een holle pijp geplaatst die door de betonnen trap heen gaat. Als je voet een van de treden raakt, trilt de plank. De gestemde holle pijp versterkt de trilling.

Snaren

Op het bovenste dek vind je kastjes aan de trekstangen. Twee per stang. Dit zijn klankkasten gemaakt van uitgeholde koppelmoeren. Het zijn dezelfde moeren die ook de trekstangen met elkaar verbinden. Tussen de klankkastjes is een snaar gespannen die over twee kammen heenloopt. Je kunt de snaren in trilling brengen door ze te bespelen.

Download de folder (pdf) >

"Omgevingsgeluid kan je overspoelen, maar geluid van een directe bron, zoals een voetstap, kan juist verhelderend en intiem zijn. Het komt wel eens voor dat ik m’n handpalm langs een betonnen muur laat glijden of langs de spijlen van een trap. Dat levert een vluchtige sensatie op van textuur, temperatuur en geluid. Op dat moment ben ik plotseling niet meer overgeleverd aan de ruimte, maar erbij betrokken. Ik beweeg en de ruimte geeft wat terug.

De grote publieksruimte van het Muziekgebouw is opgebouwd uit ruwe materialen. Het geluid van langsrijdende treinen, kletterende regen en voetstappen op de trap heeft daar de neiging op te gaan in ruis. Het kunstwerk In Fis creëert een andere beleving van deze ruimte. De ervaring van ritme en klank. Een ervaring waarin de ruis zich ontrafelt, waardoor de ruimte met en door jou tot leven komt."

—Paulien Barbas

Biografie

Paulien Barbas (1981) is a visual artist. Her work is held in various collections, including Les Abattoirs, Museum of Modern and Contemporary Art in Toulouse (FR) and the Korea Ceramic Foundation (KR). In 2017 she won the silver prize at the Korean International Ceramic Biennale with a sound-work. Paulien exhibits internationally and has received art commissions from various cultural institutions, including the Bauhaus Foundation Dessau. She studied at the Rietveld Academie, is an alumnus of the Rijksakademie and lives Amsterdam.

Colofon

Ontwerp in samenwerking met: Emma van Helden
Metaalconstructie: Paul van Gerwen, Van Gerwen Metaaltechniek
Techniek Zouthavenbrug: Mark IJzerman
Bewerking traptreden: Wilbert de Joode en Koen Molenaar, WiKo MoJo vof
Techniek traptreden: Loden Rietveld
Techniek draaideur: Jaromir Mulders en Lefki Mevissen
Afwerking: Kevin Aerts
Fotografie: Paulien Barbas
Introductietekst: Roos Menkhorst

In Fis is mogelijk gemaakt door:

Met dank aan:
EKWC, Make Eindhoven, Nationaal Glasmuseum en STEIM

Daarnaast dank voor onmisbare hulp en advies:
Carla Hoekendijk, Malcolm Einstein, Jim McCarthy, Ferdinand van de Berg, Erik Winkel, Maarten Hornikx, Gulliver Nice, Michiel Barbas, Chaim Achttienribbe, Lieke Maier, Winnie Mensink, Joshua Krosenbrink, Maaike van der Sluijs Veer