Fokker-orgel
Dit unieke orgel – permanent gehuisvest in onze Kleine Zaal – is in 1950 gebouwd en in 2009 compleet gerestaureerd. Het is gebaseerd op een vinding van de Nederlandse natuurkundige Christiaan Huygens (1629-1695). Het orgel heeft het microtonale 31-toonsysteem in plaats van de gebruikelijke 12 tonen in een toonladder.
31-toons Fokker-orgel
In 1950 werd het bijzondere Fokker-orgel gebouwd door de Nederlandse orgelbouwer Pels. De bekende natuurkundige professor Adriaan Fokker, neef van de beroemde vliegtuigbouwer Anthony, had zich al vanaf de jaren 40 van de vorige eeuw ingezet om dit 31-toonsorgel te laten bouwen en bespelen. Inspiratiebron was Christiaan Huygens, die al in 1691 in zijn Lettre touchant le cycle harmonique het 31-toonssysteem beschreef.
Ook op afstand bespeelbaar
Sinds 1960 beheert Stichting Huygens-Fokker het Fokker-orgel. Van 1950 tot 2000 stond het opgesteld in het Haarlemse Teylers Museum. Na de restauratie in 2009 werd het Fokker-orgel – volledig gemoderniseerd door orgelbouwer Pels & Van Leeuwen – geplaatst boven de glaswand van onze Kleine Zaal. Het instrument kon vanaf dat moment niet alleen door een organist bespeeld worden, maar ook direct door computers én online door bijvoorbeeld een musicus aan de andere kant van de wereld.
Zuiver
Het Fokker-orgel staat gestemd in de zogenaamde middentoonstemming, waarin tertsen zuiverder klinken dan in het huidige toonsysteem. Nadeel van de middentoonstemming is dat je niet in alle toonsoorten kunt spelen. Hierdoor kan je niet ongelimiteerd van de ene naar de andere toonsoort gaan (moduleren) zoals kan in het huidige, getempereerde toonsysteem. Bijzonder aan het Fokker-orgel is dat je door de 31 tonen in het octaaf – in plaats van de gebruikelijke twaalf – wél in de zuivere middentoonstemming kunt moduleren naar andere toonsoorten. Dit kan bijvoorbeeld niet op een oud kerkorgel dat is gestemd in de middentoonstemming.
Lees meer over werking en geschiedenis van het Fokker-orgel op huygens-fokker.org
Orgelconcerten
Op diverse zondagochtenden gedurende het seizoen kun je het Fokker-orgel in levende lijve beluisteren bij concerten in onze serie Orgel! Fascinerende muziek uit zowel barok als onze tijd.
The Priest’s Paradox
Rembrandt Frerichs, Maripepa Contreras + Vinsent Planjer
De 16e toon van Julián Carrillo
Ernestine Stoop, Anne Veinberg + Ere Lievonen
